پذیرش شکست

 بسم ا… الرحمن الرحیم

مقوله شکست از جمله مسائلی است که چنانچه انسان قادر به مدیریت آن نباشد، می تواند او را در اعماق ناامیدی و یأس فرو برد و حکم انهدام برای او صادر کند. غافل از اینکه شکست یک پروسه است که دارای مراحل است، مراحلی که می تواند انسان را از ضعیف شدن ناشی از شکست به سمت قدرت گرفتن ناشی از تجربه سوق دهد.

گاندی مبارز بزرگ هندوستان هم مانند ما یک انسان بود که از تقوا، پرهیزگاری و امیدی سرشار برخوردار بود. ایشان علی رغم جثه ظریف و نحیفی که داشتند روحی بزرگ و غنی داشتند، به گونه ای که سال ها حبس نتوانست ایشان را ناامید از هدفش کند. ایشان احترام بسیاری بر بزرگان دینی ما قائل بودند و از رفتار و خصوصیات های برجسته ایشان این بود که در روز عاشورا سکوت اختیار می کردند. گاندی در صحبت های خویش با سایرین اشاره ای به سخن مولا امیرالمومنین (ع) مبنی بر متفاوت بودن هر روز انسان داشتند و گفتند که از این سخن بسیار آموختند و این روش را در زندگی پیاده کردند. گاندی همچنین از پذیرش شکست و شروع مجدد برای پیروزی سخن به میان آوردند و گفتند: سخنان امیرالمومنین (ع) مرا در برخاستن از شکست، بسیار کمک کرده است.

در مواجهه با شکست و عدم موفقیت مهلک ترین ضربه ناامیدی و قطع امید کردن از ادامه تلاش برای برخاستن مجدد است.

وقتی انسانی شکست را با ناامیدی در می آمیزد و آن را به خود ترزیق می کند، مغز او نشدن ها را می پذیرد و تا همیشه خود را بازنده و شکست خورده می پندارد. روح چنین انسانی پژمرده می شود و تأثیرات منفی آن همواره در زندگی هویدا می شود و به مرور فرد به نابودی خویش تن می دهد.

از علل شکست ها در زندگی فردی، اجتماعی و کاری ما مسئله بی نظمی است و دقت در همین مسئله کافیست تا پاسخی روشن بر آنانی باشیم که مدام از بی نیازی خدا و چراهایی در انجام تکالیف و فرایض دینی صحبت می کنند. نماز و همه ارکان و اجزای آن نشان می دهد که فرد نمازگزار فردی با ذهنیت منظم و تربیت یافته است. زمان ادای نماز نشستن ها و برخاستن ها و دست به سوی آسمان بلند کردن، همگی حاکی از این نظم و گرفتن انرژی، تخلیه روح و روان، امید بستن به رحمتی واسعه و قدرتی عظیم است. امیدواری اهرم بزرگی برای رسیدن انسان ها به موفقیت است. قرآن سرشار از جملات و عباراتی است که انسان را به امیدواری دعوت می کند.

انسان ها نیازمند واکاوی دائمِ درون خویش هستند. انسان ها باید رفتار، اعمال، افکار و نیات خویش را ببینند و آن را مدام بررسی کنند. اهمیت تذکرها در درون و بیرون انسان در آن است که انسان اشتباهات خویش را بیرون می کشد و مغز و فکرش را نسبت به آن آگاه و هوشیار می کند و به این ترتیب به رشد درونی و بیرونی می رسد. نماز و آموزه های دینی هستند تا ما امیدواری را فهم و رحمت الهی را درک کنیم.

رهرو مولائیم اما غافل از جملات قصار و تأثیرگزاری که می تواند سرنوشتی را به سمت خیر و زیبایی برساند. گاندی به عنوان مبارز هندی، از درک سخن آقا امیرالمومنین (ع) که فرمودند: شکست خورده کسی است که پس از شکستش بلند نشود تا به پیروزی رسد، در حالی که به عنوان رهروِ آن بزرگ مرد، همچنان از اندک شکستی متزلزل و تا مدت ها مسیر ناامیدی طی می کنیم.

خدای مهربان در آیات الهی و حتی آیاتی که از عذاب های بزرگ صحبت می کند، دلایل عذاب و راه های بخشیده شدن و نرسیدن به عذاب را به وضوح بیان کرده است. قرآن معجزه عظیم است که هر آیه آن سرشار از درس زندگی و عظمت های بیکران است و این عظمت تنها به ذاتِ آیه مرتبط است و حجم آن سوره و آیه را شامل نمی شود. به طور مثال عظمت آیات سوره های بلندی مانند بقره، آل عمران و نسا با آیات مختصر و کوتاه سوره اخلاص، ناس، فلق و کافرون برابری می کند به گونه ای که روایت است یک بار قرائت سوره اخلاص برابر است با یک سوم قرآن و سه بار تلاوت آن برابر با ختم کل قرآن ثواب دارد و این ها یعنی رموز و رازهای نهفته ای که انسان با تربیت نفس خویش، دعوت به گشودن آن رموز و رسیدن به رازهای نهان در عالم شده همان رازهایی که معنا و مفهوم زندگی را به گونه ای تغییر می دهد و آن را تفسیر می کند که آقا امام حسین (ع) را با همه دارائیش به میعادگاه عاشقی بُرد.

به شدت از گفتن جملات منفی مانند من نمی توانم، من قدرت و توان آن را ندارم، بپرهیزیم تا شکست ها را در ما ریشه دار و همیشگی نکند. چنین جملاتی از پذیرش شکست نشأت می گیرد اما پذیرشی توأم با یأس. توبه معنی واقعی پذیرش شکست نفس یک انسان در مقابل گناه و امید داشتن به رحمت خدا برای برخاستن، ساختن و قدرتمندتر کردن دوباره نفس است. وقتی پس از یک شکست فکر می کنیم و ریشه را می یابیم، راهکارها را در ذهنمان مرور می کنیم یعنی قدم های اولیه در برخاستن را برداشتیم و باورمان را به سمت شدن ها و پیروزی ها جهت دادیم.

خداوند فرموده از تو حرکت، از من برکت. وقتی حرکتی هر چند فکری آغاز شود، برکت خداوند نیز نازل می شود و به حرکت او قدرت بیشتری می دهد و مسیر را برایش هموارتر می کند. برکت صرفاً نان رسانی نیست، برکت گاهی نظم و گاهی درس و عبرت است. باز به اهمیت نظم در پیشبرد کارها و روابطمان می پردازیم. نظم در خوردن، خوابیدن، کار، تفریح و بسیاری امور انسانی به قدری مهم است که می تواند سرنوشت زندگی و بندگی او را تعیین کند. نظم اساس گردش عالم است، حیات دنیا وابسته به نظمی است که در آن جریان دارد.

همان طور که پیش تر گفتیم طبیعت، استاد و الگوی انسان است. تصور کنید، منطقه ای را که در آن سرمای زمستانی ورود کرده و حیوانات و پرندگانی ساکن آن هستند. مطابق غریزه ای که خداوند در آن ها قرار داده بی شک حرکت می کنند و از آن منطقه به منطقه ای دیگر سفر می کنند. اینجاست که اهمیت سفر در رشد انسان پدیدار می شود. حرکت، سفر و هجرت توصیه و آموزه بزرگان برای کسب شناخت و رشد آدمی است.

سفر همیشه راهی شدن فیزیکی از جایی به جایی دیگر نبوده بلکه مهم ترین و ارزشمندترین سفر، حرکت فکر آدمی از نقطه یأس به امیدواری است. سفرِ خوب سفری است که امروز را خوب بفهمم و بشناسم و برای بهتر بودن، فردایی رو به رشدتر و غنی تر را آغاز کنم. وقتی قصورات، خطاها و بی نظمی های امروزمان را بشناسیم قطعاً می توانیم فردایی عاری از لغزش ها و اشتباهات تکراری داشته باشیم و این یعنی رشد و حرکت برای بهتر زیستن. انسانی که چنین بینش رو به رشدی داشته باشد از ارزشمندی و امانتداری خوبی برخوردار است. او قدر خویش و زندگی که خداوند به او عطا کرده می داند و امین بر این هدیه و امانت الهی است.

هر چیزی در ایستایی باشد و حرکت از آن گرفته شود، محکوم به زوال و نابودیست حتی اگر این عدم حرکت از یک شی باشد. انسان ها نیز در ایستایی و عدم حرکت فکری و عملی خود محکوم به نابودی می شوند. کسی که فکر خویش را به کار نبندد نه تنها در امانت پروردگارش خیانت کرده بلکه از حرکت و رشد خود جلوگیری کرده است. زندگی و سیره ائمه با همه نهی ها، آموزه ها و پندهایی که در آن نهفته شده میانبری برای انسان هاست تا انسان ها زمان و توانی را که باید صرف استخراج اوامر و فرامین الهی از قرآن کنند به رشد و تعالی خویش صرف کنند و با کیفیت بیشتری به مقصود که قرب الهی است، برسند.

در عبادات خود روند رو به پیشرفت هر روزه داشته باشیم. وقتی دعای ما به این دعا تبدیل شود که خدایا مرا به قرب خود برسان یعنی در عبادت هم پیشرفت کردیم و روند معنوی خویش را ارتقا بخشیدیم ولی بدانیم برای رسیدن به قرب، نظم و امیدواری و اعتماد داشتن به واسطه های الهی بسیار لازم و ضروریست. امید که با قلبی مطمئن و اعمالی شایسته در زمره بندگان خاص برای رسیدن به قرب قرار گیریم. والسلام….