خودشناسی و بازرسی درونی

بسم الله الرحمن الرحیم

با توجه به رفتارها، کنش ها و واکنش هایی که در طول زمان در افراد خانواده ی معنوی ما دیده می شود، ما را به این سمت سوق می دهد که در شناخت خودمان و یا پرداختن به خودمان ضعف داریم.

ترس از اخراج، بسیاری از دانش آموزان را با هر سطح درسی، وادار می کند تا سر کلاس معلم و یا استاد خویش حاضر شوند، هر چند این حضور با تمرکز و حضور قلب و روح توأم نباشد و صِرف نشستن و حاضر شدن در کلاس باشد. برای هر دانش آموز نتیجه کار مهم است؛ نتیحه ای که مشخص می کند که دانش آموز با توجه به حضور پیدا کردن در کلاس ها و میزان بهره بردن ها، توانایی عبور از امتحانات را کسب کرده است یا خیر؟

تمامی زندگی انسان ها سراسر امتحان است، تمامی نفس هایی که کشیده می شود و تمامی روزهایی که سپری می شود، امتحاناتی است که با توجه به هدف پروردگار از آفرینش انسان و قرار دادن دو مرحله زندگی برای انسان ها، یکی در زندگی و دیگری گذشتن از این مرحله و قرار گرفتن در زندگی جاوید، با توجه به شرایط به دست آمده از زندگی موقتیِ دنیوی  که در اختیار داشته است؛ آیا در زندگی جاوید، زندگی مرفه و راحت و یا زندگی توأم با رنج و درد و سختی را خواهد داشت. عذابی که در طول تاریخ توسط پیامبران بسیاری به انسان ها گوشزد شده است.

قدرت فکر و اندیشه، نعمت بزرگ و یکسان خداوند برای تمامی بندگان الهی است. نعمتی که خداوند به تمامی بندگان خود اعطا کرده است و در بین انسان ها، گروهی به بهره گیری از این قدرت و نعمت الهی می پردازند و گروهی نه تنها قدرت اندیشه خویش را مورد بهره وری قرار نمی دهدند بلکه تسلیم مسائلی می شوند که در قسمت و قدَرشان وجود نداشت و خود اسباب ایجاد قسمت و قدری ناهمگون برای خود می شوند.

هیچ انسانی آفریده نشده تا به سبب حاضر شدن در این دنیا مورد عذاب واقع شود. از عدل الهی به دور است که انسانی به خاطر وارد شدنش به عرصه دنیا مورد عذاب واقع شود. خداوند برای هر انسانی فرصت زندگی کردن را اعطا کرده و شرایط و نوع بهره بردن از زندگی را نیز، توسط کلام نورانی خویش و توسط پیامبران الهی به او ابلاغ کرده است.

انسانی می تواند در طول زندگی خویش در جهت پیدا کردن شناخت، معرفت و قرار گرقتن در مسیر صحییح قدم بر دارد که مسئله ی از کجا آمدیم ، برای چی آمدیم و به کجا می رویم را برای خودش اساس زندگی قرار دهد و بداند در کنار پا گذاشتن در این سرای فانی، روزی خوردن و بهره بردن از نعمات الهی، مسافری است که برای سفر خویش نیاز به جمع آوری توشه و اندوخته دارد. توشه ای که مورد استفاده او در سرای ابدی باشد. اگر انسان با توجه به شناخت از مکانی که می خواهد به آن سفر کند، توشه ی خود را تتظیم و جمع آوری کند، نه در زمان اتراق و نه در طول مسیر دچار هیچ گونه مشکلی نخواهد شد. در نظر نگرفتن و فکر نکردن به مسیر سفر، نوع آب و هوا، و احتمالات خاص می تواند هر انسانی را دچار مشکل کند. انسانی که با شناخت، برنامه و داشتن اطلاعات و آگاهی لازم به جمع آوری توشه و آذوقه برای سفر خود می پردازد، مطمئناً راحت تر و آسوده تر خواهد بود و از طی مسیر بهره ی کافی را خواهد برد.

بدن انسان نیاز به غذا دارد تا مواد لازم، توسط رگ و خون به تمامی بدن به خصوص به  مغز برسد تا مغز توانایی انجام مسوولیت خود را داشته باشد. در بسیاری موارد مغز ما انسان ها بدون در نظر گرفتن میزان توانایی، بدون شناخت از امکانات و وسایل مربوطه و بدون شناخت از موقعیت و شرایط لازم تصمیم به آغاز کار و فعالیتی را می گیرد.

شناخت از دو جهت است، ابتدا مسیری است که طی می کنیم که این مسیر می تواند مسیر زندگی، تفریح، کسب علم و یا کسب در آمد باشد و جهت دوم اطلاعات و آگاهی است که در تأمین شناخت به آن نیازمندیم. شناخت در هر شکلش نیاز به اطلاعات روز دارد. وقتی ما عهده دار مسوولیتی می شویم باید از مسوولیتی که پذیرفتیم اطلاعات به روزی داشته باشیم. در بخش خودشناسی و درس های ارائه شده به نکات ریز و سازنده ای پرداخته شده که توجه و پرداختن به آن، رهروان را از قرار گرفتن در مسیر های خطرناک ایمن نگه می دارد. بسیاری از دردهای ما که هنوز در درونمان مورد درمان قرار نگرفته از عدم رجوع ما به درونمان است.

به یاد داشته باشیم، به موازات بحثی که در گذشته پیرامون یاعلی گفتن و باعلی بودن داشتیم؛ یاعلی گفتن اساس است، اما زمانی که باعلی هستیم. تنها یاعلی گفتن ولی شناخت پیدا نکردن از درس ها، توصیه ها و رفتار و کرداری که علی(ع) به عنوان امام، ما را به آن سمت دعوت کرده اند، کافی نیست. عظمت و تقدس جاری کردن نام امیرالمومنین (ع) بر زبان را زمانی بهتر می توان درک کرد که آقا رسول الله (ص) در زمان بازگشت از سفر و زمان وارد شدن بر بیت مولا، جویای احوال  همه اعضا به جز آقا امیرالمومنین (ع) می شوند و به دلیل نداشان وضو از بردن نام مبارک علی(ع) اجتناب می ورزند. آقا رسول الله (ص) با وجود عظمت و مقام خاصی که خویش داشتند، برخود روا نداشتند که نام آقا امیرالمومنین (ع) را بدون وضو بر زبان جاری کنند. چنین یاعلی گفتنی فرسنگ ها با یاعلی گفتن هایی که توأم با غیبت، تهمت، بدگویی و به جا نیاوردن بندگی خداست فاصله دارد. بیان کردن ذکر زیبای یاعلی و متعهد نبودن به دستورات، روش و سیره مولا امیرالمومنین(ع) به نوعی خود فریبی و دیگر فریبی تلقی می شود.

 کثرت بیان نام مقدس آقا امیرالمومنین (ع) دیگران را به این سمت می برد که ما را عاشق و زاهد حقیقی قلمداد کنند. بیان کردن نام علی و آل علی (ع) برای هر فردی ایجاد مسوولیت می کند؛ و وای بر زمانی که ما به عنوان عاشق مولا در اجرای مسوولیت های خود کوتاهی و قصور کنیم. مبادا در کلاس عاشقی حاضر شویم و بر آنچه از عاشقی بر عهده ما قرار گرفته عامل نباشیم. موفقیت پیدا کردن در عامل بودن ما از سیره و روش ائمه معصومین (س) مستلزم ایجاد شناخت از خود است. هر یک از ما با توجه به توانایی های درونمان ممکن است صاحب تبهر و استعداد خاصی در زمینه های خاص باشیم. داشتن چنین تبهر و استعدادی در هر یک از ما دلیل بر عدم شناخت ما از سایر خصوصیات و ویژگی هایمان نیست. شناخت پیدا کردن از درونمان ما را به سمت پرورش توانایی ها و بالفعل کردن بالقو ه هایمان می برد. به کار بستن توانایی هایی که هر یک از ما در وجود خود مورد شناسایی قرار می دهیم، می تواند در جمع خانوادگی، کاستی ها را بر طرف کند و به نقاط قوت، خدمت و مسوولیت تبدیل شود.

متأسفانه گرفتاری ها، مشغله ها و افکار متعدد و خاص باعث شده تا ما مشق عشق را فراموش کنیم و با آن بیگانه شویم. مشقی که در آن جامع ترین و کامل ترین خصوصیات و دستورات اخلاقی و راهکارها بیان شده است. تشریح و توضیح یکی از مبحث های زیبای مشق عشق مبنی بر پرهیز از دروغگویی به خود، یکی از بارزترین مباحث برای دور نگه داشتن انسان از انواع کارهای مکروه، زشت و حرام است. رجوع کردن به منبع زیبای عاشقیمان، به ما نشان می دهد، موردی از موارد جامعه شناسی، خانواده شناسی، اجتماعی، اخلاقی، رفتاری و کرداری نیست که در مشق عشق مورد بحث و گفتگو قرار نگرفته باشد. متاسفانه! در کنار چشمه های زلال علم و معرفت و عشق هستیم و تشنه لبان گِرد جهان می گردیم. مرور مجدد مباحث مشق عشق بهترین نوید برای رهروان است و یاد آوری می نماید بر آنچه باید به آن عامل باشیم و نبودیم.

دردهای ما همگی بر گرفته از عدم شناختی است که ما نسبت به خود داریم.

داروی تجویز شده برای این درد نیز آنالیز هفتگی ماست. سفر به درون و بررسی کردن در نیات و اخلاق هایمان که گاهی بسیار خوب و گاهی بد در درون ما قرار گرفته است بسیار مهم است. گاهی جرقه های عاشقی از همین سفر کردن ها، زده می شود و انسان را به سمت عشق حقیقی پیش می برد. مسیری که هر یک از ما به عنوان رهرو و عشق انتخاب کردیم مسیری عطر آگین، مسیری توصیه شده و مسیری مطمئن است؛ اما در همین مسیر نیز باید حرکت کرد تا به  شناخت رسید و محکم تر قدم برداشت. هر قدر هم که ما به بیان زیبایی ها و عظمت های وجودی مولا، ائمه و قرآن بپردازیم تا زمانی که در این عرصه وارد نشویم و شناخت پیدا نکنیم صرفاً رهرویی متظاهر و شعار گونه خواهیم بود.

فرمایش پروردگار یکتا است که اگر می خواهید مرا بشناسید خود را بشناسید. در خود شناسی ها است که نقاط قوت و ضعف ها مشخص می شود. خود شناسی و بازرسی در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا موفقیت ها حاصل شود. بازرسی کردن از توصیه های آقا امیرالمومنین (ع) است . نامه ی آقا امیر المومنین (ع) به مالک اشتر یک اساسنامه کامل و بی نقض در هر دوره از زمان، برای مدیریت و مملکت داری است که در آن آقا امیر المومنین (ع) از مالک اشتر می خواهد تا برای زمامداری قوی تر، بازرسانی را به طور آشکار و مخفی قرار دهد تا زمام امور با دقتی بیشتر اجرایی شود.

بازرسی را باید از خودمان شروع کنیم. وقتی ما به تغذیه صحییح مادی و معنوی مغزمان می پردازیم، حق داریم تا مغزمان را در مقابل اشتباهات باز خواست کنیم؛ اما این که با وجود تغذیه هایی که به طور صحییح در اختیار مغزمان قرار می دهیم چرا همچنان ضعف در درون ما وجود دارد؟ و چرا در مقابل کم ترین نا ملایماتی به هم می ریزیم؟ و چرا د رمقابل کوچک ترین صحبت ها، قضاوت می کنیم، غیبت می کنیم و تهمت می زنیم؟ پاسخ به همه این چراها در بازرسی های ما از درونمان خلاصه می شود. بازرسی هایی که در آخرت نیز بهترین و مثبت ترین توشه ها را برای ما به ارمغان می آورد. بسیاری از عدم موفقیت های ما در رهرویی و سالکیمان در مشق نکردن عشقی که هر هفته به شنیدن آن گوش فرا می دهیم.

توانایی های درون ما، نیاز به رسیدگی و به روز شدن دارند. تکلیف عاشقی ما است كه هر هفته اعمال، افکار و گفتارمان را سرکشی کنیم و نواقص را به درونمان گوشزد و در صدد جبران اشتباهات و لغزش ها برآییم تا در صف عاشقی عقب نیفتیم و عاشقانه پیش برویم. تکرار کردن رسیدگی یعنی مشق کردن عشق؛ و غافل شدن از این رسیدگی ها یعنی عشق کردن مشق. عشق ما علی است و راه و مسیر علی، مسیر اَمن عشق ، آرامش ، انسانیت و رستگاری است .

بسیاری از بدبختی هایی که شامل حال انسان ها می شود از عدم اطلاعاتشان است. اگر اطلاعات به موقع به انسان برسد و درست تربیت شود و تدریس شود، فرهنگی درست، اجرا و به انسان ها ابلاغ می شود. دین ما فرهنگ ما است و فرهنگ ما والاترین فرهنگ عالم است. دین ما، کامل ترین فرهنگ دنیا است.

قرار گرفتن در این مسیر بر انسان نمایان می کند که خداوند هیچ گاه بنده ی خویش را ذلیل، ناخشنود و بیمار نمی خواهد. خداوند ضعیف بودن را در کنار عجول بودن به انسان متذکر شده تا انسان به توسط توانایی های که به او عطا شده به تقویت خویش بپردازد. فراموش نکنیم که با انتخاب راه و مرام خود، خواسته یا ناخواسته الگو شده ایم. چنانچه مسبب عمل و گفتاری اشتباه و مخالف با فرمان الهی شویم و این عمل تا ابد ادامه پیدا کند ما شریک جرم با تک تک افراد گناهکار خواهیم بود؛ و چنانچه مسبب عملی نیک و خیر باشیم آن عمل می تواند باقیات الصالحات ما محسوب شود و ما را برای همیشه مشمول خیر  و برکت قرار دهد. تمامی زندگی تجربه است و تمامی تجربیات قابل بررسی.

تنها خداوند است که لحظات ما را می داند و می بیند. انشاا… از دسته انسان هایی باشیم که بنای دلمان آن قدر محکم بنا شده باشد که اگر در معرض لرزش ها، طوفان ها و تندبادها قرار گرفت، نلرزد و نریزد. در این موضوع ما باید چنان عمل کنیم که گویا تا ساعتی دیگر نخواهیم بود؛ و در برخی مسائل نیز باید به گونه ای عمل کنیم که گویا سالیان سال فرصت زندگی را داریم. بسته به  شرایط روحی، فکری، جا و مکانی لحظات را باید دید و به اصلاح، حذف، بسط و گسترش آن پرداخت. والسلام…