مشق عشق 110 درس هایی از تکامل، معرفت، خودسازی
بسم ا… الرحمن الرحیم
در مسیر حب اهل بیت قرار گرفتن هر چند موجب خرسندی و خوشحالی پیروان این بزرگواران است اما باید توجه داشت وظایف و تکالیفی را نیز بر عهده انسان قرار می دهد. محاسبه و بررسی مرتب و به موقع اعمال در هر شبانه روز، تأکید و توصیه دین و تکلیف اساسی در رهرویی ماست.
وقتی هر شب و یا هر روز در ساعتی مشخص به حسابرسی خود می پردازیم؛ در واقع آنچه باید و نباید انجام می گرفته و آنچه ناقص مانده و یا بالعکس کامل و درست انجام شده را بازبینی می کنیم و مورد سنجش قرار می دهیم و درست در همین مواقع است که اگر خواسته یا ناخواسته حق الناس ایجاد کردیم، متوجه می شویم و آن را به دست فراموشی نمی سپاریم. در محاسبه اعمال خوب است اگر دِین و بدهکاری و یا ترش رویی و تلخ زبانی کردیم را یادداشت کنیم و در صدد جبران برآییم.
این که توصیه اکید بر حسابرسی اعمال شده، قدرت ذهن را در تشخیص درست یا نادرست بالا برده و به ما امکان می دهد تا چنانچه اشتباه و لغزشی کردیم، در اولین فرصت به جبران آن بپردازیم و در اثر غفلت کوله بار خویش را سرشار از منفی ها نکنیم.
مغز ما در دوره کنونی نسبت به گذشته تنبل تر شده است، هرچند امکانات و شرایط ایده آل تر و بهتر شده اما فرصت انسان ها به سبب گرفتاری و زندگی های ماشینی امروزه کوتاه تر شده است، بنابراین باید برای خود زمانی اختصاص داد و به حساب خود رسیدگی کرد. مطابق با فرمایش آقا رسول ا… (ص) به حساب خود برسیم قبل از آن که به حسابمان رسیدگی شود. نگذاریم فرصت باقی مانده از عمرمان بگذرد و حسابمان را در سرایی محاسبه کنند که دیگر فرصتی برای بازگشت و جبران نیست.
امامان و معصومین (س) ما بزرگوارانی بودند که علیرغم وظیفه ای که در راهنمایی مردم بر عهده داشتند خود اولین عامل بر اوامر الهی بودند، پس الگویی بهتر و کامل تر از آنان نمی توان یافت. امامان ما بنا بر مقتضیات زمانی که در آن می زیستند روش و شیوه ای را در راهنمایی انسان ها به کار می گرفتند اما در نهایت همگی هدف مشترکِ هدایت و سعادت بشر را در نظر داشتند. بنابراین نمی توان موردی را یافت که در آن ائمه، انسان ها را راهنمایی نکرده باشند و از خود الگویی صحیح ارائه نداده باشند.
محاسبه اعمال مبحثی است که همانند بسیاری مباحث دیگر در سخن بسیار زیبا و کاربردی به نظر می آید و همگی شوق انجام آن را دارند اما در عمل تحت تأثیر روزمرگی ها، یا به دست فراموشی سپرده می شوند و یا صادقانه مورد بررسی قرار نمی گیرند.
روز حساب، روزی است که اعمال انسان هر چند به اندازه ذره ای باشد از مقابل چشمانش عبور می کند و مورد حسابرسی قرار می گیرد. وای بر ما اگر آن روز بار حق الناس بر عهده داشته باشیم؛ آن وقت است که هر قدر هم توشه ی نیک و مثبت داشته باشیم به جبران منفی ها و حق الناس ها حبط می شود و فریاد وَاحَسرَتا از نهاد هر فردی بر می خیزد که کاش در دنیا بر حق الناس های خود بیدار و آگاه بودم و به رفع آن می پرداختم.
حسابرسی دائم اعمال، ذهن و مغز ما را به گونه ای جهت می دهد که کمتر اشتباه کنیم، خصوصاً این که یک اشتباه را چند مرتبه تکرار نکنیم و از فواید حسابرسی دائم این است که فرد، به قدری هوشیار و دقیق می شود که هر حق الناس عمدی یا سهوی را به سرعت تشخیص می دهد و فوراً به جبران آن می پردازد.
گاهی ما ناخواسته در معرض حق الناس ها قرار می گیریم. بدین گونه که ناخواسته صحبتی را می شنویم و یا صحنه و تصویری را مشاهده می کنیم که نیت و خواستمان نه گوش فرا دادن بوده و نه مشاهده و کنجکاوی اما می بینیم و می شنویم و بدتر از آن به خود اجازه قضاوت و حکم صادر کردن می دهیم؛ در حالی که بنا بر وظیفه رهروی می توانستیم ببینیم و نبینیم و بشنویم و نشنویم. مگر نه این که مولای ما در جنگی می توانست سر از تن عمروعاص ملعون جدا کند اما عمروعاص با نیرنگ تمام، آنچه بر تن داشت از خود جدا کرد تا مولا از دیدن او چشم بپوشد و نتواند سر از تنش جدا کند.
متأسفانه بسیاری از حق الناس های ما زائیده ی ساده انگاری ماست. به طور مثال تصور می کنیم حق الناس تنها برای کسی ایجاد می شود که غیبت می کند و چنانچه ما شنونده ی غیبت باشیم هیچ گناهی مرتکب نمی شویم. غافل هستیم از این که گاهی در آنچه می شنویم مسئولیتی بر عهده مان می آید. مثلاً در عبور از کنار افرادی می شنویم که امری ناپسند همچون دزدی قرار است، صورت بگیرد؛ آن وقت است که مسئولیت داریم تا حد توان مانع انجام این کار شویم اما اگر کاری نکردیم و به راحتی گذشتیم، در جرم و گناه انجام شده شریک خواهیم بود. امر و نهی کردن هیچ گاه با بدزبانی و ترش رویی به نتیجه مطلوب نرسیده است اما کافی است کمی مهر و محبت را چاشنی امر و نهی کنیم، آن گاه خواهیم دید که افراد با میل و رغبت به آنچه شنیده اند، جامه عمل می پوشانند.
این که پیامبر ما پیامبر حُسن خلق و مهربانی نامیده شده اند به سبب اثرگذاری حُسن خلق در دعوت انسان ها به خیر و نیکی هاست. برای خود احترام قائل باشیم و از فرصت حیات در رسیدگی به عملکردهای خود بهره ببریم. دقایقی را به خود و به اعمال خود اختصاص دادن برابر است با جلوگیری از ساعت ها گرفتاری، رنج و سختی که در اثر حق الناس ها بر ما هویدا می شود.
در رفع حق الناس ها دقیق، شجاع و مهربان باشیم. برای پیش گیری از ایجاد حق الناس از خانه و خانواده ی خود آغاز کنیم و مراقب اعمال، رفتار و گفتار خود باشیم. در حق و حقوقی که برای انسان ها تعریف شده است، باید توجه کنیم انسان ها حقی متقابل به یکدیگر دارند. به طور مثال در مقابل والدین حق اولاد وجود دارد یعنی همان گونه که هر فردی موظف به رعایت احترام و ادب نسبت به والدینش است، والدین نیز نسبت به او وظیفه دارند تا به خوبی، مهربانی و ادب با او رفتار کنند.
همیشه گفتیم خداوند ارحم راحمین است. ممکن نیست ما درصدد رفع حق الناسی برآییم و خداوند با فضل و کرمش به یاری ما نیاید اما دقت کنیم این بدان معنی نیست که تنها به لطف خدا بسنده کنیم و خود اقدامی نکنیم. حق الناس ما در هر شکلش مادی یا معنوی در گام اول نیت آگاهانه و شجاعانه ی ما را می طلبد و سپس کرم الهی در یاری ما. پس اگر باید مبلغی بپردازیم و یا حلالیتی بطلبیم، لازم است اقدام مربوطه را انجام دهیم.
گاهی نیز ما صادقانه خواهان جبران حق الناسی که بر عهده داریم، می شویم اما امکان آن را نداریم، این جاست که خداوند خود عهده دار رفع حق الناس ما می شود. همیشه و همواره در محضر خدا هستیم، اوست که ناظر و آگاه بر تک تک عمل، سخن و نیات ماست. بیش ترین حق الناس های ما از خانواده ایجاد می شود. باید بدانیم در خانه و نزد خانواده از ارتکاب حق الناس مصون نیستیم. اهمیت رفع حق الناس ها تا جائیست که اگر ممکن بود با سفر کردگان به دیار باقی ارتباط داشت و از آنان سؤال کرد، همگی درخواست می کردند که اندکی فرصت می یافتند تا به این دنیا بازگردند و به جبران حق الناس ها بپردازند.
قضاوت کردن عملی است که علاوه بر بار سنگین گناه برای ما حق الناس نیز به بار می آورد. به همین دلیل است که آقا امیرالمؤمنین (ع) هرگز در قضاوت کردن عجله نمی کردند و به خود فرصت می دادند. متأسفانه بسیاری از ما بالعکس مولایمان عجولانه تصمیم می گیریم و عجولانه قضاوت می کنیم. عجولانه حکم صادر می کنیم و عجولانه می بخشیم.
در مقابل ظلم و بدی که افراد به ما کردند، قدری صبور باشیم تا به یقین برسیم، سپس حکم صادر کنیم و عکس العمل نشان دهیم. چنانچه به عصبانیت های لحظه ای خود کنترل پیدا کنیم و اندکی صبر در خود آرامش ایجاد کنیم. مرتکب گناهِ قضاوت نمی شویم و بر حسب احساسات زودگذر تصمیم نمی گیریم و حکم صادر نمی کنیم. اگر قادر بودیم بر چنین رفتارهایی می توانیم نام خود را شیعه و رهرو مولا بنامیم. مبادا در حضور همه ظلم دیگری را ببخشیم اما در خلوت خود بخششمان را پس بگیریم؛ بدین گونه ریا کردیم و به خود و دیگری دروغ گفتیم.
مراقب باشیم وقتی ایمان و عهد و پیمانمان را پس از دیدن معجزه ای قوت بخشیدیم اما پس از مدتی عهدشکنی کردیم گناهی به مراتب بالاتر از فردی که معجزه ندیده مرتکب شدیم. واضح و بدیهی است، امتحانی که از فرد کم سواد گرفته می شود با امتحانی که از فرد با سواد و تحصیل کرده گرفته می شود، متفاوت است. در پیشگاه الهی نیز چنین است، امتحان الهی که در افراد بر حسب ایمانشان گرفته می شود، متفاوت است.
هر روزی که انسان توانست بر یک خشم خود غلبه کند و یا بر بدخُلقی و قضاوت عجولانه چیره شود، روز پیروزی او در برابر نفس سرکش اوست، پس باید آن روز را شاکر و شاد بود. همین قدم های کوچک در جهت رشد و تعالی درونی است که انسان را متحول و از افتادن در دام شیطان دور می کند.
عمل و رفتار انسان ها پس از تولد حقیقی شان و پیش از مرگ واقعی شان می تواند بارها و بارها سبب تولد و یا مرگشان باشد. چه بسیار محبت ها، بخشش ها و گذشت هایی که تحول درونی را سبب می شود و انسان را متولد می کند و چه بسیار خصلت های ناروا و ناپسندی که انسانیت را می میراند پیش از آن که انسان به مرگ واقعی خود برسد.
بندگی کردن در عین حال که بسیار سخت است، بسیار راحت و زیباست؛ چرا که حامی ما خدایی است بسیار مهربان و بسیار بخشنده است؛ خدایی که نعمت پیامبر رحمت و حیدر کرار و باب الحوائج را بر ما ارزانی داشت. امید که به حرمت این بزرگواران نور امید و تقوا در جان تک تک ما بتابد و ما را به مقام رستگاری نزدیک و نزدیک تر گرداند. والسلام…